Personal Research Environments

Kişisel Araştırma Ortamları

23-25 Ocak 2013'de Akdeniz Üniversitesi'nde düzenlenecek olan Akademik Bilişim 2013 için "Kişisel Araştırma Ortamları" isimli bir eğitim semineri önerisinde bulunmayı planlıyorum. Bu eğitim seminerinden sonra "Sanal Araştırma Ortamları" konusunda daha ayrıntılı bir çalışma yapmayı düşünüyorum.

Seminerin Tanımı

Günümüzde bilimsel araştırma yapmak ağırlıklı olarak bilgisayarda ve internet kullanılarak gerçekleştirilen bir süreç haline gelmiştir. Bu dönüşüme neden olan öncü faktörlerden birincisi bilimsel bilgiye erişimde internetin sağladığı olanaklardır. Ama günümüzde internetin bilimsel araştırma sürecinde asıl dönüştürücü etkisi bilginin erişiminden daha çok bilginin paylaşımına yönelik olmaktadır. Web 2.0 araçları ve sosyal ağlar bilimsel araştırmanın, araştırma kaynaklarının ve araştırma sonuçlarının başkalarıyla paylaşılması için önemli olanaklar sunmaktadır.  Üstelik araştırmacılar bu paylaşım faaliyetlerini başkalarının desteği olmadan kendi başlarına yapabilir duruma gelmişlerdir. Diğer taraftan birden fazla araştırmacının internet ortamında biraraya gelerek ortak bilimsel araştırma yapmaları için çok sayıda işbirliği aracı bulunmaktadır. Araştırmacılar bilimsel sosyal ağlar yardımıyla kendi araştırma alanlarındaki diğer bilim insanlarının oluşturduğu ağlara katılabilmekte, diğer taraftan kendileri de ağ oluşturabilmektedirler.

Web 2.0 dünyasında bir patlama yaşanmaktadır (http://www.go2web20.net/).  Bir araştırmacının bu araçları tanıması ve kendisine en uygun araç kümesini belirleyerek bir “kişisel araştırma ortamı” oluşturması gerekmektedir. Bu eğitim seminerinin amacı Web 2.0 araçlarını ve sosyal ağları bilimsel araştırma süreçlerini desteklemek amacıyla kullanmak isteyen araştırmacılara kendi kişisel araştırma ortamlarını oluşturmaları için

bir başlangıç noktası sağlamaktır.

Bilimsel araştırma aynı zamanda bir öğrenme sürecidir. Her araştırmacının kendisine ait bir kişisel öğrenme ortamı bulunur. Bu alandaki çalışmalar “kişisel öğrenme ortamları” adıyla kavramlaştırılmıştır. “Kişisel araştırma ortamları” kavramı araştırma sürecinin öğrenme sürecinden ayırt edilebilmesi amacıyla önerilmektedir (Reinhardt vd., 2011).

Kişisel öğrenme ortamları ağırlıklı olarak yaşam boyu öğrenme ve informel öğrenme için kullanılmaktadırlar. Benzer şekilde kişisel araştırma ortamları da “yaşam boyu araştırma” kavramını beraberinde getirmekte ve bilimsel araştırmayı sadece bilim insanlarına değil, herkese açık bir alan haline getirme olanağını da barındırmaktadır (Pyatt, 2008).

Kişisel araştırma ortamları oluşturmak amacıyla iki farklı yaklaşım bulunmaktadır:

a) Araştırmacının kişisel araştırma ortamını kendisinin oluşturması, bu yaklaşım DIY (Do It Yourself) olarak adlandırılmaktadır. Bu yaklaşımda araştırmacı araştırma yapmak amacıyla kendisine ne uygun (alışkın olduğu ve etkin kullandığı) Web 2.0 araçlarını ve sosyal ağları bir başlangıç sayfası altında biraraya getirir ve kendisine en uygun bir bilimsel araştırma süreci geliştirerek uygular. Oluşturulan kişisel araştırma ortamı daima beta durumdadır ve araştırmacı tarafından sürekli geliştirilir.

b) Bu amaçla geliştirilmiş hizmetlerin ve altyapıların kullanılması, bu yaklaşımda JISC destekli fonlarla ya da Avrupa Birliği projeleriyle geliştirilmiş Mash-Up ve Widget tabanlı araştırma platformları kullanılmaktadır. Bu ortamlar genellikle birden fazla araştırmacının aynı araştırma üzerinde çalışmasına olanak sağlamakta ve Sanal Araştırma Ortamları (Virtual Research Environments) olarak adlandırılmaktadırlar. JISC kaynaklarında VRE “A VRE helps researchers from all disciplines to work collaboratively by managing the increasingly complex range of tasks involved in carrying out research.” şeklinde tanımlanmaktadır (http://www.jisc.ac.uk/whatwedo/programmes/vre.aspx). Daha ayrıntılı bir tanım ise “A Virtual Research Environment (VRE) is an online environment comprising an integrated suite of tools, networked resources and technologies which interoperate with each other in order to facilitate or enhance the research process. In particular, VREs are being developed in order to support collaboration whether in the management of a research activity; the discovery, analysis and curation of data or information; or in the communication and dissemination of research outputs.” şeklinde verilmektedir  (http://www.oerc.ox.ac.uk/downloads/posters/VRE.pdf). Bu alanda firmaların da ürün geliştirdikleri görülmektedir. Örneğin Microsoft firması bir VRE geliştirme araç kiti oluşturmuştur (Virtual Research Environment Toolkits, http://research.microsoft.com/en-us/projects/vre/).

Bu eğitim seminerinde araştırmacıların kişisel araştırma ortamlarını kendilerinin geliştirmesi yaklaşımına ağırlık verilecektir. Araştırma alanında bibliyografik bilginin yönetilmesinden birlikte araştırma yapmaya kadar çok sayıda Web 2.0 ve sosyal ağ uygulaması bulunmaktadır. Rebuin (2011)’e göre bu uygulamalar üç alanda gruplandırılabilir:

1. Araştırmanın Paylaşılması. Araştırmacılar çalışmalarını diğer araştırmacıların görüşlerine sunmak ve tartışmak isterler. Bilimsel sosyal ağlar, araştırma platformları ve işbirliği araçları onlara bu olanağı sağlar. Diğer taraftan bilimsel sosyal ağlar ve araştırma platformları birden fazla araştırmacıdan oluşan ekiplerde birlikte hipotez geliştirme, deney planlama ve gerçekleştirme, araştırma raporunu hazırlama amacıyla da kullanılmaktadır.

• Bilimsel Sosyal ağlar (Academia, ResearchGate ve diğerleri)
• Araştırma Platformları (Hubzero, myExperiment ve diğerleri)
• Belge Paylaşımı (Slideshare, Scribd, Bulut Saklama Hizmetleri ve diğerleri)

2. Kaynakların Paylaşılması. Araştırmacılar çalışmaları esnasında yararlandıkları kaynakları başkalarıyla paylaşmak ve başka araştırmacıların kaynaklarından yararlanmak isterler. Bu amaçla bibliyografik başvuru yönetim yazılımları, yer imi yöneticileri ve alıntı indekslerinden yararlanırlar.

• Bibliyografik Başvuru Yönetim Yazılımları (Mendeley, Zotero ve diğerleri)
• Sosyal Yer İmi Yöneticileri (Diigo, Delicious ve diğerleri)
• Alıntı İndeksleri (Google Scholar Citations, Microsoft Academic Research ve diğerleri)

3. Sonuçların Paylaşılması. Web 2.0 ve sosyal ağların temel özelliklerinden bir diğeri araştırmacıların araştırma sonuçlarının bloglar, wiki siteleri, haber servisleri, açık erişim dergileri ve açık arşivler aracılığıyla başkalarıyla paylaşmasına olanak sağlamasıdır. Böylece araştırmacılar çalışmalarını başka araştırmacılara daha fazla tanıtabilmekte ve kendilerinden daha fazla alıntı yapılmasını sağlamaktadırlar.

• Blog ve Wikiler (Blogger, Wikispaces ve diğer bilimsel bloglar)
• Bilimsel Haber Servisleri (SciTopics, Wikio ve diğerleri)
• Açık Erişim (Scientific Commons, Public Library of Science ve diğerleri)

Bu eğitim seminerinde kişisel araştırma ortamlarında kullanılabilecek başlıca Web 2.0 araçları ve bilimsel sosyal ağlar bu üç grupta ele alınacak ve bu uygulamalarla kişisel araştırma süreçlerinin nasıl geliştirildiği örneklenecektir.

Seminerde ayrıca yazar kendisine ait “Kişisel Araştırma Ortamı” na yer vererek kişisel deneyimlerini dinleyicilerle paylaşacaktır.

Yararlanılan Kaynaklar

Rebuin, 2011, “Science 2.0: The use of social networking in research”. REBIUN (Red de Bibliotecas Universitarias), Madrid. http://www.slideshare.net/biblioblog01/science-20-the-use-of-social-networking-in-research (28/11/2012 tarihinde erişilmiştir) 

Pyatt, E., 2008, Elizabeth Pyatt’ın Blogu, http://www.personal.psu.edu/ejp10/blogs/tlt/2008/06/lifelong-learning-or-lifelong.html

Reinhardt, W., Mletzko, C., Drachsler, H., & Sloep, P. (2011). AWESOME : A widget-based dashboard for awareness-support in Research Networks. Proceedings of the The PLE Conference 2011.

JISC, Virtual research environment programme, http://www.jisc.ac.uk/whatwedo/programmes/vre.aspx, (28/11/2012 tarihinde erişilmiştir)

JISC – OERC (Poster), University of Oxford, http://www.oerc.ox.ac.uk/downloads/posters/VRE.pdf, (28/11/2012 tarihinde erişilmiştir)

Microsoft, Virtual Research Environment Toolkits, http://research.microsoft.com/en-us/projects/vre/ (28/11/2012 tarihinde erişilmiştir)