Informal Learning

Biçimsel Olmayan Öğrenme

Geçtiğimiz günlerde FutureLearning 2012 Konferansına göndermek amacıyla öğrenme deneyimlerinin yönetimiyle ilgili bir bildiri hazırladım (Mutlu, 2012).  Bu bildiride formel, non-formel ve informel öğrenme deneyimlerinin planlanması, yaşanması, algılanması, kaydedilmesi, değerlendirilmesine yönelik bir çerçeve önerisinde bulunuyorum. Formel ve non-formel öğrenme deneyimlerinin yönetimi işlemleri oldukça anlaşılır olmasına rağmen informel öğrenme deneyimlerinin yönetimi bir ölçüde bulanık kalmaktadır.

Önerilen çerçevenin geçerliliğinin test edilmesi amacıyla gelecekte amprik çalışmalar yapmayı planlıyorum.  Bu çalışmalarda bireylerin informel öğrenme deneyimlerinin eksiksiz olarak belirlenebilmesi ve kaydedilebilmesi için bu konuların biraz daha tanımlı hale getirilmesi gerekmektedir.

Yakın zamanlarda elime geçen informel öğrenmeye yönelik kaynaklarda, bildiride öne sürdüğüm yaklaşımı destekleyen önemli  sınıflandırmalarla karşılaştım (Eraut, 2000, Bennet, 2012). Bu sınıflandırmalar yardımıyla bireylerin informel öğrenme deneyimlerinin daha doğru ve eksiksiz olarak saptanabilmesi ve kaydedilebilmesi mümkün olacaktır.

Eraut  (2000) çalışmasında informel kelimesini kullanmaktan kaçınarak, non-formel öğrenme kelimesini formel öğrenmenin zıt kavramı olarak yeniden tanımlamış ve non-formel öğrenmeye ait tipoloji geliştirmiştir. Bu tipolojide non-formal öğrenme, öğrenenin niyet düzeyi göz önüne alınarak üstü örtük öğrenme, tepkisel öğrenme ve bilinçli öğrenme olarak üçe ayrılmıştır. Üstü örtük öğrenme herhangi bir öğrenme niyeti ve öğrenmeye yönelik bir farkındalık olmadan gerçekleşmektedir. Tepkisel öğrenme büyük ölçüde kendiliğinden gerçekleşen,  planlanmamış fakat öğrenenin farkında olduğu üstü açık  öğrenmedir. Bu öğrenme biçiminde öğrenmeye yönelik niyet değişik düzeyde  olabilir. Bilinçli öğrenme ise öğrenenin niyetiyle oluşan, planlanmış ve üstü açık bir öğrenmedir.

Non-formel öğrenmenin diğer boyutu ise öğrenmenin odaklandığı olayların zamanlanmasına ilişkindir: Öğrenmeyle ilgili olaylar geçmişte yaşanmış, şu anda yaşanıyor ya da gelecekte yaşanması muhtemel olabilir.

Eraut niyet düzeyi ile  olayların zamanlamasını biraraya getirerek non-formel öğrenmenin tipolojisini oluşturmuştur.

Tablo 1.  Michael Eraut'nun non-formel öğrenme tipolojisi (Eraut, 2000)

Uyaranın Zamanı	Üstü örtük öğrenme (Anlık/refleks)	Tepkisel öğrenme (Tepkisel/sezgisel)	Bilinçli öğrenme (Bilinçli/çözümleyici)
Geçmiş olaylar	Mevcut deneyim ile geçmişteki anılar arasındaki örtük bağlantı	Geçmişteki olaylar, iletişimler, etkinlikler, ve deneyimlerin büyük ölçüde kendiliğinden gerçekleşen özet yansımaları	Geçmişteki eylemlerin,  iletişimlerin, etkinliklerin ve deneyimlerin yorumu. Daha sistematik bir yansıma
Şu anda yaşanan deneyimler	Deneyimin seçilmiş bir bölümü hafızaya alınır	Olgular, görüşler, izlenimler ve fikirlerin tesadüfi kaydı. Öğrenme fırsatlarının farkedilmesi	Karar alma, problem çözme ve  informel öğrenmeyi planlama
Gelecekteki davranışlar	Önceki deneyimlerin bilinçsiz etkileri	Ortaya çıkan öğrenme fırsatları için hazırlanıyor olma	Planlı öğrenme hedefleri, planlanan öğrenme fırsatları

Bu çalışmada Eraut'un non-formel terimini makalesinde açıkladığı nedenler yüzünden aslında informel terimi yerine kullandığını unutmamak gerekir.

Bennet ise Schugurensky (2000) tarafından önerilen "Three forms of informal learning" modelini genişleterek  "Four-Part Model of Informal Learning"'i önermiştir.

Tablo 2. Schugurensky'nin üç biçimli modeli, (Schugurensky, 2000)

Biçim	Niyet	Farkında olma  (öğrenme deneyiminin yaşandığı anda)
Öz-yönlendirmeli Tesadüfi Sosyalleşme	evet hayır hayır	evet evet hayır

  

Tablo 3. Bennet'in dört parçalı  modeli (Bennet, 2012)

Öz-yönlendirmeli Niyetli Bilinçli	Tesadüfi Niyetsiz Bilinçli
Bütünleştirici Niyetli Bilinçsiz	Üstü örtük Niyetsiz Bilinçsiz

Bu modellerde öz-yönlendirmeli ve tesadüfi öğrenme biçimleri bilinçli bir faaliyet olduğundan dolayı açık ve kolay gözlenen faaliyetlerdir. Bennet, Schugurensky'nin modelindeki sosyalleşme biçimini üstü örtük olarak yeniden adlandırmıştır. Bu biçimde kişi sosyal ortamlarda farkına varmadan ve önceden niyet etmeden öğrenir. Bütünleştirici öğrenme ise üstü örtük bilginin niyetli fakat bilinçsiz olarak işlenmesi ile öğrenmeye ait ürünler ve zihinsel imgelere bilinçli  erişimi birleştiren bir öğrenme süreci olarak tanımlanmıştır.

İnformel öğrenmeye yönelik bu iki farklı tipolojiden yararlanarak bireylerin yaşamında gerçekleşen ve daha önce farkına varılmayan informel öğrenme deneyimlerini farketmek, kaydetmek, planlamak, yaşamak ve değerlendirmek için daha açık anlaşılır yeni örnekler oluşturmak mümkün olacaktır. 

Kaynaklar

Bennett, Elisabeth E. (2012). A Four-Part Model of Informal Learning: Extending Schugurensky’s Conceptual Model. In the proceedings of the Adult Education Research Conference. Saratoga Springs, NY: AERC. Retrieved from http://www.adulterc.org/Proceedings/2012/papers/bennett.pdf

Eraut, M. (2000). Non-formal learning, implicit learning and tacit knowledge, in F. Coffield (Ed) The Necessity of Informal Learning: Policy Press. Bristol 

Mutlu, M.E. (2012). A Mobile Information Framework Proposal for The Development of Personal Learning Environments,  Future Learning - IV. International Future Learning Conference, İstanbul, Türkiye, 14-16 Kasım 2012 (Kabul edildi)

Schugurensky, D. (2000). The forms of informal learning: Towards a conceptualization of the field. NALL Working Paper #19-2000. Retrieved from

http://www.nall.ca/res/19formsofinformal.htm